Günümüzde çocukların serbest bırakıldığında özgüvenleri yüksek olan bireyler olacaklarına dair düşüncelere sahip kesimler vardır. Kural koyan anne babalar sanıldığının aksine çocuklarına daha az ilgi ve sevgi göstermezler, aksine onların hayatını düzene sokarak güvende hmelerini sağlar, sevgilerini başka yollardan göstermeyi tercih ederler. Çocuklara konulan sınırlar yani kurallar basit ve anlaşılabilir olmalı ancak daha da önemlisi bu kurallar çocuklara açık, öz ve tutarlı bir şekilde iletilmeli ve uygulanmalıdır. Ebeveynler tutarsız ve istikrarsız davrandıklarında çocukların çıkardığı sonuç « kurallar bu sefer bozulabildiyse demek ki başka sefer de bozulabilir » olur.
Sınırlar aynı zamanda ilişkileri tanımlar. « Burada yetkili olan kimdir? Ne kadar ileri gidebilirim? Çok ileri gidersem ne olur? » gibi soruların cevaplarını çocuklar çizilen sınırlar ve koyulan kurallar sayesinde bulurlar. Kuralları uygularken anne ve babanın kurala beraber karar vermesi ve kuralı aynı şekilde uygulamaları önemlidir. Kurallar koyarken anahtar noktalardan biri anne ve babanın çocuğa model olmasıdır. Ebeveyn çocuğa koyduğu kuralı kendi ihlal ediyorsa böyle bir durumda çocuğun kurala uygun davranmasını beklemek haksızlık olur. Kuralları çocuğunuzla paylaşmak için bir aile toplantısı düzenleyebilirsiniz. Bu toplantıda çocuğunuz da istediği kuralları paylaşabilir. Burada önemli olan bunun sadece sizin isteğiniz olmadığı çocuğunuzun da fikirlerinin sizin için önemli olduğu mesajını vermenizdir.
« Ne kadar çok kural varsa o kadar iyidir » gibi bir sonuca varmak da yanıltıcı olur. Önemli olan, çok sayıda ve çeşitli kural koymak yerine, kuralları ve sınırları net olarak belirlemektir.
Kuralları önceden belirlemeniz ve çocuğunuzla hangi kuralın ne zaman geçerli olduğunu konuşmanız gerekir. Böylece anne babanın beklentileri karşılıksız kalmaz.
Çocuğunuz koyulan kuralları hatırlamakta zorluk çekiyorsa okul öncesi dönemde resimli tablolardan, büyük yaşlarda ise yazılı anlaşmalardan faydalanabilirsiniz.
Okul öncesi dönemde sağlıklı çocuk gelişimini destekleyen kurallar
- Bu dönemde ebeveynler yemek yeme, uyku düzeni ve öz bakım konularında kurallar belirlemeli, bu kuralları çocuğa kısaca açıklamalılardır.
- Vurma ve itme gibi zarar verici davranışlara izin olmadığı konusunda kurallar olmalı, anne baba önleyici bir tavır izlemelidir
Çocuğunuz koyduğunuz kurallara uymuyorsa…
- Çocuğunuz beraber belirlediğiniz bir kurala uymuyorsa, öncelikle sakin bir ses tonu ile ilgili kuralı tekrarlayın.
- Kuralı tekrarlarken, “lütfen, rica etsem, yalvarırım” gibi sözcükler yerine, kararlı ancak sert olmayan bir ses tonu ile, “……. yapmanı bekliyorum” demeyi deneyin.
- Kuralı tekrarladıktan sonra, çocuğunuz hala uymayı reddediyorsa, “Peki, üstüne hırkanı giymediğin ve hava çok soğuk olduğu için, bu şekilde dışarı çıkmıyoruz” diyerek, davranışının sonucunu yaşamasını sağlayın.
- İstenmeyen davranış karşısında fiziksel ceza kullanılması da söz dinlememe davranışını arttırır.
- Çocuğunuz koyulan kurallara uyduğunda onu, “Sözümü dinlediğin için seninle gurur duyuyorum ” şeklinde sözel olarak motive edebilirsiniz.
- Kurallara uymamak bazen anne babaya karşı tavır, bazen ilgi ihtiyacı, bazen ise uygun olmayan ebeveyn tavırlarından kaynaklanabilir. Bu nedenle, sorunun esas çözümü, çocuk kurala uymadığı anda değil, genel hayatında yapılacak düzenlemelerdedir.
Uzman Psikolog Gülşah HATİPOĞLU
